เจนัส เทพสองหน้าของโรมัน

(จากภาพซ้าย-ขวา วิหารแห่งเจนัส)
เจนัสเทพเจ้าแห่งสงครามและสันติภาพ 

เจนัส : เทพสองหน้าของโรมัน  

เจนัสเป็นเทพเจ้าแห่งอดีตและอนาคต เป็นสัญลักษณ์ของการเปลี่ยนแปลงที่มีความก้าวหน้าทั้งหลาย หรือการเปลี่ยนจากสภาวะอย่างหนึ่งไปสู่อีกอย่างหนึ่ง เป็นตัวแทนของการไตร่ตรองถึงสิ่งที่เกิดขึ้นในปีเก่า และมองไปข้างหน้าในปีใหม่ หรือความเปลี่ยนแปลงใดอื่น

ทำนองนี้ ด้วยเหตุนี้ละครับ เจนัสจึงเป็นเทพสองหน้าซึ่งหมายถึงการเล็งแลไปสู่อนาคตและการเหลียวมองอดีต หากจะว่าถึงต้นตำนานรากเหง้าของเทพเจ้าเจนัสเองก็ดูค่อนข้างแตกต่าง ขึ้นอยู่กับแหล่งกำเนิดใด หลายกระแสเชื่อว่าเจนัสเป็นเทพเจ้าโรมันแท้ ไม่มีเรื่องเกี่ยวข้องกับตำนานกรีกเลย แต่หลายกระแสก็ว่ามีกำเนิดมาจากกรีก

ในตำนานหนึ่งกล่าวว่า เดิม เจนัสเป็นมนุษย์เดินดินธรรมดาที่มาจากแผ่นดินเธสสาลีนี่ละ เขาได้รับการเชื้อเชิญเข้ามายังอาณาเขตละติอุมโดยเจ้านางคามิส (Camese) ทั้งสองแต่งงานกัน ร่วมครองราชอาณาจักรด้วยกัน มีโอรสธิดาด้วยกันหลายคน (ทิเบริอุส-เทพเจ้าแห่งแม่น้ำไทเบอร์ก็เป็นหนึ่งในนั้น) เมื่อคามิสตาย เจนัสกลายเป็นผู้ปกครองอาณาจักรเพียงคนเดียว และยอมให้สร้างเทวาลัยของแซทเทิร์น (พระเสาร์) เมื่อเทพเจ้าโบราณซึ่งในตำนานเดิม (ของกรีก) หนีจูปีเตอร์ (หรือก็คือซูส) มาหลบภัย

เมื่อเป็นราชะองค์แรกของละติอุม เจนัสทำให้เกิดสันติ อวยความอุดมสมบูรณ์แก่ประชาชนของตน ทำให้โรมันเจริญจนเรียกกันว่าเป็นยุคทอง เขาแนะนำให้คนรู้จักเงิน การเพาะปลูกในไร่และกฎหมาย ยังมีการพูดในภายหลังว่า เขาแต่งงานกับนางไม้ชื่อ จูเธอร์นา ซึ่งมีน้ำพุและแท่นบูชาของนางตั้งอยู่ใกล้กับวิหารของเขาในฟอรัมแห่งโรม ลูกของเขาคนหนึ่งคือ ฟอนส์ (หรือรู้จักกันในนาม ฟอนตัส) เทพแห่งน้ำพุ หลังจากเขาตาย เจนัสได้รับการประกาศให้เป็นเทพ กลายเป็นผู้คุ้มครองเมืองตั้งแต่นั้น

คนโรมันให้ความสำคัญแก่เทพเจ้าเจนัสมากพอๆ กับเทพเจ้าหลายองค์ที่รับมาจากกรีก (แล้วเปลี่ยนชื่อให้ดูเป็นโรมั้นโรมันซะ) ในเมื่อเป็นเทพเจ้าการควบคุมการขึ้นต้นและลงท้าย...
ไม่ว่าอะไร บวกกับการที่ชาวโรมันเป็นชาติส่งออกการรบ เจนัสจึงควบคุมสงครามและสันติภาพ ไปโดยปริยาย (ควบคุมการขัดแย้งและช่วงจบของการขัดแย้งครับ) และต่อมายังกลายเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในยามรบอย่างอัตโนมัติ ว่ากันว่า ประตูของวิหารจะเปิดค้างไว้ในช่วงเวลาสงคราม และจะปิดก็เมื่อสงครามจบเพื่อเป็นเครื่องหมายของสันติภาพ

ในโรม วิหารที่สร้างเพื่อเจนัสมีมากมายแต่แห่งสำคัญที่รู้จักกันคือ  ไอเอนัส เจอมินัส (หรือเจนัส เจมินัส) วิหารนั้นมีประตูสองด้านตรงกันข้าม 

(ประตูด้านหนึ่งหันไปหาทิศตะวันขึ้น อีกด้านหนึ่งเป็นทิศตะวันตก) ก่อสร้างไว้ที่ฟอรัม โรมานัม ตรงประตูที่นักรบโรมันเดินขบวนออกไปทำสงคราม ตามที่ ‘ลีวี’ นักประวัติศาสตร์โรมันว่าไว้ว่า 

ประตูเทวาลัยเจนัสแทบจะไม่เคยปิด ยกเว้นเพียงสองครั้งและเป็นสองครั้งชนิดระยะยาว ระหว่างสมัยของนูมา ปอมปิลิอัส (ศตวรรษที่ ๗ ก่อนคริสต์ศักราช) และออกัสตุส (ศตวรรษที่ ๑ ก่อนคริสต์ศักราช)

เจนัสมีบทบาทสำคัญในศาสนาของโรม ได้รับนับถือและได้รับความเคารพสูงสุดจนอาจเห็นรูปสลักใบหน้าคู่หันทิศตรงกันข้ามได้ในเมืองใหญ่และตามเหรียญของโรมันมากมายและหลายแบบอีกต่างหาก บางที่ เทวรูปเจนัสเป็นรูปสลักของบุรุษผู้เต็มไปด้วยเคราส่วนอีกหน้าหนึ่งโกนหนวดเคราจนเกลี้ยงเกลา มันอาจเป็นสัญลักษณ์ของดวงจันทร์และดวงอาทิตย์ หรืออาวุโสกับอ่อนเยาว์ก็ได้ ภายหลัง เจนัสแสดงได้ด้วยรูปสลักที่มีเคราทั้งสองหน้าและมักถือกุญแจในมือขวา แถมในบางที่รูปสลักเจนัส (ราวศตวรรษที่ ๒) ก็ปรากฏเป็นรูปสี่หน้าก็ได้เช่นกัน

เล่ามาถึงตอนนี้ท่านผู้อ่านคงจะเห็นแล้วว่า เจนัสเป็นที่เคารพในบ้านเมืองโบราณมากเพียงใด สุดท้ายของท้ายสุดก็เพียงจะเล่าสรุปว่า คนโรมันยกย่องให้เดือนแรกของปีใช้นามของเขาและใช้กันมาถึงปัจจุบันนี้ ชื่อเจนัส-Janus ก็คือชื่อ January –มกราคม เดือนแรกของปี...(จบ)....✎

ที่มา : http://www.gypzyworld.com/article/view/342